Een inzicht in wat Dąbrowski een superkracht noemt.

Gemiddelde leestijd: 4 minuten

Stel je voor: het is avond, je brengt je kind naar bed. Plotseling vliegen er honderden vragen om je oren: over het heelal, de dood, of alles wat die dag op school gebeurde. Overdag kan één klein kriebelend label in het shirt zorgen voor tranen of een woede-uitbarsting.

En dan die energie… je kind rent, springt, friemelt, praat honderduit, alsof alles tegelijk moet gebeuren. Herkenbaar? Veel ouders voelen zich soms overweldigd en vragen zich af: “Waarom is mijn kind zó intens?”

Afbeelding: 

Het antwoord ligt vaak dieper dan ‘druk gedrag’ of ‘hoogsensitiviteit’. (Vermoedelijk) hoogbegaafde kinderen hebben een rijk innerlijk leven dat continu actief is. Ze ervaren, denken en voelen alles intenser.

Dit noemen we overexcitabilities, een concept van psycholoog Dąbrowski. Het gaat verder dan gewone gevoeligheid: het verklaart hoe sommige kinderen alles – de wereld, hun emoties én hun fantasie – bijzonder intens beleven. In deze blog wil ik je meenemen langs de vijf vormen van overexcitabilities en laat ik zien hoe deze intensiteit niet iets is om op te lossen, maar een superkracht die het leven (van je kind) diepgang en kleur geeft.

Prikkelgevoeligheid of overexcitability?

Misschien denk je na de introductie: “Maar dit is toch gewoon hoogsensitiviteit (HSP) of sensorische overprikkeling?” Dat klopt deels – er is overlap – maar het is niet hetzelfde:

• Sensorische overprikkeling gaat over het zenuwstelsel dat te veel prikkels tegelijk moet verwerken, zoals harde geluiden, felle lichten of kriebelende kleding.
• Overexcitabilities gaan over een verhoogde innerlijke gevoeligheid en intensiteit in het beleven van de wereld.

Het gaat niet alleen om wat er van buitenaf binnenkomt, maar ook om de voortdurend actieve binnenwereld van het kind. Met andere woorden: het kind ervaart niet alleen de buitenwereld intens, maar ook zijn eigen gedachten, emoties en fantasie spelen voortdurend op de achtergrond.

De vijf overexcitability's van Dabrowski  

Dąbrowski onderscheidde vijf gebieden waarop deze intensiteit zichtbaar kan worden.  Veel hoogbegaafde (kinderen én volwassenen) herkennen zich in meerdere gebieden tegelijk. Het wordt regelmatig aangeduid als negatieve kant of last. Toch zijn het juist deze gevoeligheden waardoor het leven op een diepere, levendigere manier ervaren wordt. Dabrowski heeft de vijf gevoeligheden dan ook juist bedoeld als superkracht!

Om de vijf overexcitabilities makkelijk te onthouden is er een ezelsbruggetje; ZIE Veel Potentieel. Kijk maar eens naar de eerste letters van de hieronder beschreven overexcitabilities.

1. Zintuigelijke overexcitability

Je zintuigen zijn buitengewoon scherp. Je kunt intens genieten van muziek, kunst of geuren, maar een onverwacht hard geluid kan je uit balans brengen. Of een label in je kleding, een naadje in je sok of een kriebelende trui kan je de hele dag beïnvloeden. Soms wordt dit verward met ASS of AD(H)D.

Voorbeeld: Je krijgt kippenvel van een muziekstuk,  maar een coltrui kan je hele dag beïnvloeden

2. Intellectuele overexcitability

Je nieuwsgierigheid is enorm, je wilt alles begrijpen en onderzoekt graag hoe dingen werken. Je scherp observatievermogen en analytisch denken maken je tot een snelle denker. Tegelijkertijd kun je snel afgeleid raken of piekeren over details en daardoor het overzicht verliezen.

Voorbeeld: Je begint enthousiast aan een project, maar raakt de draad kwijt omdat je te veel opgaat in de details.

3. Emotionele overexcitability

Je voelt emoties diep, hebt een sterk rechtvaardigheidsgevoel en een groot inlevingsvermogen. Je loyale karakter kan echter betekenen dat je eigen gevoelens soms op de achtergrond raken.

Voorbeeld: Je kunt dagen van slag zijn na een conflict, terwijl die ander het misschien allang vergeten is.

4. Verbeeldende overexcitability

Je fantasie is rijk en gedetailleerd, je visualiseert ideeën en oplossingen die anderen niet zien. Dit kan creativiteit en probleemoplossend vermogen versterken, maar het kan ook lastig zijn als anderen jouw denkwijze niet volgen.

Voorbeeld: Je verzint een creatieve oplossing die voor anderen onverwacht of moeilijk te volgen is.